Giardia lamblia (ogoniastek jelitowy, Giardia intestinalis)
Jest pierwotniakiem należącym do grupy wiciowców, wywołujący jedną z najczęściej występujących chorób pasożytniczych u ludzi, psów i kotów – giardiozę (lambliozę). Spośród ośmiu znanych obecnie genotypów lamblii , dwa – A i B – powodują infekcję u człowieka.
Żeruje na komórkach nabłonkowych jelita lub pęcherzyka żółciowego ssaków przyczepiony za pomocą dysku czepnego – specjalnej przyssawki umożliwiającej przyczepienie się do kosmków jelita. Występuje pod dwiema postaciami: przetrwalnikową – cysty (wielkości 8-12 mikronów i wegetatywną – trofozoidu (wielkości 10-20 mikronów).
Zarażenie odbywa się drogą pokarmową, przez spożycie żywności lub wody zawierającej cysty Giardia lamblia najczęściej wiosną i latem. Zdecydowanie częściej dotyczy dzieci, zwłaszcza młodszych, niż dorosłych. Czynnikiem ryzyka infekcji pierwotniakiem G.intestinalis jest niski poziom higieny (choroba brudnych rąk), obniżony poziom socjoekonomiczny (niski poziom edukacji rodziców, złe warunki sanitarne), a także hodowanie zwierząt domowych. Ryzyko za chorowania zwiększa się u osób z osłabioną odpornością oraz niedożywionych. Objawy występują po 1-2 tygodniach inkubacji.
Szacuje się, że w krajach rozwiniętych giardioza występuje u 2–5% populacji, natomiast w krajach rozwijających się u 20–30%. W Polsce rocznie rozpoznaje się około 3000 przypadków choroby. W diagnostyce lambliozy wykonuje się badania parazytologiczne kału na obecność cyst, rzadziej trofozoitów oraz testy serologiczne.
Objawy giardiozy:
- Bóle brzucha
- Nudności, wymioty
- Ostra lub podostra biegunka
- Przewlekła biegunka
- Wzdęcia, gazy
- Utrata masy ciała
- Objawy alergiczne (wysypka, świąd skóry, zapalenie błony naczyniowej oka)
- Objawy toksyczne
- Niedokrwistość
- Okresowa żółtaczka o niewielkim nasileniu
Powikłania giardiozy:
- upośledzenie wchłaniania
- niedobór laktazy
- niedobór witaminy A, witaminy B12, kwasu foliowego.
- u dzieci – zahamowanie wzrostu, upośledzenie funkcji poznawczych
Dieta w giardiozie:
Na skutek obecności pierwotniaka giardia lamblia w przewodzie pokarmowym człowieka może pojawić się wiele niedoborów żywieniowych, spadek masy ciała oraz w następstwie niedożywienie. Dlatego zaleca się stosowanie diety wysokoodżywczej, nieprzetworzonej, składającej się z produktów o wysokiej gęstości odżywczej w celu uniknięcia lub wyrównania istniejących już deficytów. Przy zarażeniu ogoniastkiem jelitowym mamy także do czynienia z zaburzonym wchłanianiem tłuszczu oraz w związku z tym witamin rozpuszczalnych w tłuszczach.
Giardia lamblia wykorzystuje kwasy tłuszczowe niezbędne do prawidłowego funkcjonowania organizmu. Dieta w giardiozie powinna zawierać odpowiednie ilości frakcji rozpuszczalnej i nierozpuszczalnej błonnika pokarmowego. Błonnik wiąże kwasy tłuszczowe, zmniejszając ich dostępność dla pierwotniaka.
Preferowanym źródłem energii dla ogoniastka jelitowego jest glukoza, dlatego zaleca się ograniczenie zawartości węglowodanów prostych w diecie (cukier, słodycze, jasne pieczywo i makarony). Pozytywne działanie wykazuje wprowadzenie do jadłospisu produktów fermentowanych, zawierających duże ilości Lactobacillus plantarum – bakterii, które hamują adhezję Giardii do powierzchni enterocytów.
Fitoterapia:
W terapii biegunki, która jest jednym z najczęstszych objawów inwazyjnej giardiozy wykorzystywany jest Berberys zwyczajny (Berberis vulgaris) – poprzez działanie składnika aktywnego – berberysu, alkaloidu roślinnego. Posiada ona aktywność przeciwdrobnoustrojową, wpływa korzystnie na gospodarkę węglowodanową i lipidową organizmu oraz moduluje skład mikrobioty jelitowej.
Czosnek jest używany jako środek o działaniu przeciwdrobnoustrojowym oraz przeciwpasożytniczym. Składnikami aktywnymi są w nim związki siarki, które stanowią 2,3% składu bulwy świeżej rośliny. Substancje te stają się aktywne przeciwdrobnoustrojowo na skutek niszczenia ścian komórkowych, gdy zachodzą odpowiednie przemiany enzymatyczne. Czosnek powoduje utratę ruchliwości, a także utratę elektrochemicznego potencjału błonowego komórek pierwotniaka oraz oderwanie od miejsca adhezji do powierzchni, na jakiej Giardia pasożytuje.
Ponadto wykazano silne działanie na pierwotniaki z gatunku Giardia intestinalis pochodnych czosnku, tj. disiarczku diallilu i alkoholu allilowego. W kolejnych badaniach wykazano, że allicyna w stężeniu 30 g/ml skutecznie hamuje wzrost różnych pierwotniaków, w tym Giardia lamblia.
Bibliografia:
Wiercińska–Drapało A.: Giardioza — obraz kliniczny, rozpoznawanie i leczenie. Gastroenterologia Kliniczna 2010, tom 2, nr 3, 98–102
Sawicka-Parobczyk M.: Giardioza u dzieci – właściwe rozpoznanie może być trudne. Pediatr Med Rodz 2012, 8 (3), p. 247-251
Marczyńska M., Popielska J.: Zarażenia pasożytnicze przewodu pokarmowego. Standardy Medyczne/Pediatria , 2013, 10, 474-479
Kędzia A.: Przeciwdrobnoustrojowe działanie czosnku (Allium sativum L.). Postępy Fitoterapii 1/2010, 46-52
https://www.naturoterapiawpraktyce.pl/artykul/naturalne-leczenie-giardiozy-ziola-dieta-probiotyki (dostęp: luty 2020)
https://pl.wikipedia.org/wiki/Ogoniastek_jelitowy (dostęp: luty 2020)